หลวงปู่มั่น เกิดเมื่อ 20 มค. 2413 (ต้น ร. 5) ที่บ้านคำบง ต.โขงเขียม อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี เป็นบุตรคนโต (มีน้องอีก8คน) ของนายคำด้วง นางจันทร์ แก่นแก้ว ท่านผิวขาวร่างเล็ก เฉลียวฉลาด ความจำดีมาก ชอบอ่านหนังสือ ตอนเล็กท่านค่อนข้างขี้โรคยายเลี้ยงท่านด้วยความรักเพราะเป็นหลานคนโต และวันหนึ่งยายก็พูดกับท่านว่า" เมื่อโตมาเจ้าต้องบวชให้ยายเพราะยายเลี้ยงเจ้ายาก"
อายุ15 ปีท่านก็บวชเณรให้ยาย ท่านชอบมากอยากจะบวชไปเรื่อยๆแต่บวชได้สองปี บิดาก็ขอร้องให้สึกไปช่วยทำนา เนื่องจากท่านเป็นลูกคนโตเป็นแรงงานสำคัญที่จะต้องช่วยทำงานเลี้ยงน้องอีกเป็นพรวน
22 มิย.2336 อายุ 23 ปี ท่านได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุที่วัดศรีทองหรือวัดศรีอุบลรัตนาราม อ.เมือง อุบล โดยมีพระอริยกวี(อ่อน)เป็นพระอุปปัชฌาย์ แต่หลังจากท่านศึกษาพระวินัยจนแตกฉาน ท่านก็มาเป็นลูกศิษย์ของหลวงปู่เสาร์ กันตสีโลซึ่งเชี่ยวชาญทางวิปัสสนากรรมซึ่วเป็นแนวทาวทื่ท่านสนใจ
หลวงปู่เสาร์ได้พาท่านและเณรอีกรูปไปธุดงค์แถบแม่น้ำโขง แถวเมืองท่าแขก ฝั่งซ้ายแม่โขงซึ่งเพิ่งตกไปเป็นเมืองขึ้นของฝรั่งเศสในปี2436 ท่านฝึกการใช้ชีวิตในป่าเขาท่ามกลางสัตว์ป่าเช่นเสือ ช้างหมาป่า งู และไข้ป่าทั้งสามรูปเป็นไข้ป่าแต่ก็เอาชีวิตรอดมาได้ สามปี หลังจากกลับมาวัด้ลียบไม่นานหลวงปู่เสาร์ก็พาท่านไปธุดงค์ในพม่าทำให้ท่านมีความมั่นใจมากขึ้น
ในเวลาต่อมาท่านสามารถบินเดี่ยวได้ ท่านเดินทางไปธุดงค์องค์เดียวไปฝึกวิปัสนาในถ้ำที่ถ้ำบิ่ง อ.วังสะพุง จ.เลย ถ้ำไผ่ขวาง นครนายก (ถ้ำนี้มีพระธุดงค์มรณภาพมาก่อนแล้วหกรูป) ถ้ำสิงห์โต เขาพระงาม ลพบุรี และอีกหลายแห่งในภาคเหนือ(12ปี) และอีสาน ท่านจึงมีลูกศิษย์มากมายราวๆ200-300รูป
ศิษย์สำคัญซึ่งต่อมาเป็นเกจิมีชื่อคือ หลวงปู่ขาว อนาลโย หลวงปู่ดุลย์ อตุโล หลวงปู่สิงห์ ขันตยาโม ศิษย์รุ่นต่อๆมามีหลวงปู่ฝั้น อาจาโร หลวงปู่แหวน สุจิณโณ หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี หลวงปู่สิม พุทธจาโร หลวงปู่หลุย จันทสาโร หลวงปู่ชา สุภัทโธ หลวงตามหาบัว เป็นต้น
ท่านมรณภาพที่วัดป่าสุภัทโธ อ.เมือง สกลนคร เมื่อ 11 พย. 2492 เจริญชนมายุ 80 ปี 56 พรรษา
ลูกศิษย์ได้เผาศพท่าน และสร้างโบสถ์ที่สวยงามตรงนั้นดังที่เห็นในปัจจุบัน
และยังสร้างพิพิธภัณฑ์บริขารของท่าน ซึ่งปัจจุบันได้กลายเป็นแหล่งท่องเทียวสำคัญของจังหวัดสกลนครที่นักท่องเที่ยวและพุทธศาสนิกชนมากราบเพื่อเป็นศิริมงคล
ขอยกคติธรรมบางส่วนของท่านมาเผยแพร่ในที่่นี้
"ผู้เห็นคุณค่าของตน จึงเห็นคุณค่าของผู้อื่นว่ามีความรู้สึกเช่นเดียวกัน ผู้มีศีลสัตย์เมื่อทำลายขันธ์ไปในสุคติในโลกสวรรค์ไม่ตกต่ำ เพราะอำนาจศีลคุ้มครองรักษาสนับสนุน จึงควรอย่างยิ่งที่จะพากันรักษาให้บริบูรณ์ ธรรมก็ได้สั่งสอนแล้วควรจดจำให้ดีปฏิบัติให้มั่นคง"
วันนี้ครบรอบ68ปีที่ท่านละสังขาร เรายังไม่ลืมท่านเพราะวัตรปฏิบัติและคำสอนของท่าน
หลวงปู่มั่น 2413-2492
โบสถ์ที่สร้างตรงที่ฌาปนกิจหลวงปู่มั่น
พิพิธภัณฑ์บริขารหลวงปู่มั่น
ผู้เขียนหน้ารูปปั้นของหลวงปู่มั่น
พระพุทธรูปที่ตั้งประจำในห้องปู่มั่น
ไตรจีวรของหลวงปู่มั่น
เครื่องใช้ของหลวงปู่มั่น
หนังสือที่หลวงปู่อ่าน
